D’Hondt i sondaże – przeczytaj i zrozum, a nie zagłosujesz już nigdy…

Na szczęście dla umęczonej Ojczyzny i demokracji, którą wszyscy kochamy, niewielu to przeczyta. Więc może nie będzie tak źle z frekwencją wyborczą. Powód, dla którego żywię tę nadzieję, wyjaśnię cytatem ze szkolnej lektury

– (…) Dobry Polak poci się już przy drugiej cyfrze dziesiętnej, przy piątej dostaje gorączki, a przy siódmej zabija go apopleksja… Cóż u ciebie słychać?

– Mam pojedynek – odparł Wokulski.

Sądziłem zawsze, że włożony tu w usta dra Szumana portret urazowej niechęci do wszystkiego, co kojarzy się matematyką, zawdzięczamy szkole – ten cytat z Lalki (PIW 1973, s. 157-158) sugeruje jednak, że ów specyficzny defekt jest częścią polskiej tradycji szlacheckiej starszej niż obowiązkowa szkoła powszechna z jej fatalnym programem i że ma on w dodatku jakiś niezdefiniowany tu bliżej, ale silny związek z nierozumną skłonnością do pojedynków. No, niniejsze jest w jakiejś mierze adresowane do spadkobierców tej samej tradycji. Chodzi w końcu o wzmożenie na rzecz narodowej sprawy – romantyczna tradycja ma tu znaczenie równie wielkie, jak w pojedynku. „Dobry Polak” raczej więc nie zechce się trudzić, wybierze pojedynek, a potem łupnie głową w mur przy okazji wyborów i zobaczy wszystkie gwiazdy europejskiej flagi ułożone w przepiękny wianuszek.

 

Spróbuję co prawda oszczędzić „dobremu Polakowi” apopleksji, gorączki, a nawet potów i zawiłe obliczenia pominę , ale wielkich złudzeń przecież nie mam. Cóż, przynajmniej sam uwolnię się od obaw o destrukcyjny wpływ poniższego na losy „zjednoczonej opozycji” w nadchodzących wyborach.

 

 

Sondaże, miraże i łgarstwa dla mas

Widzieliśmy ostatnio nowy sondaż IBRiS (uzupełniona, pełna analiza tutaj). Dotyczył wyborów do sejmików wojewódzkich. Mapa wygląda ponuro na pierwszy rzut oka, ponieważ pisowska koalicja zwana Zjednoczoną Prawicą prowadzi na niej bardzo wyraźnie w 11 województwach z przebadanych 15 (brakuje danych dla Warmii i Mazur).

*** W jednym z artykułów prasowych przedstawiających wyniki omawianego sondażu przeczytałem błędną informację o użytej w nim próbie. Zwrócono mi uwagę, że próba w rzeczywistości wyniosła po 1000 osób na każde z 15 badanych województw, a nie — jak podaję tutaj niżej — na cały kraj. W tej sytuacji dane zasługują na szczegółową analizę, którą wykonam już wkrótce, prezentując dokładną symulację podziału mandatów wg modelu d’Hondta przy założeniu, że w każdym z okręgów wyborczych województwa procentowy rozkład głosów jest ten sam. Rezultaty i wnioski będą się różnić od tu prezentowanych w ciekawy sposób — metoda d’Hondta daje w niektórych okolicznościach zaskakujące efekty. Niniejszy tekst pozostawiam bez zmian, choć wiem, że wyniki się zmienią, bo ilościowe dane to jedno, a mechanizm — którego na ogół nie rozumiemy — to drugie.

Słychać jednak równocześnie uspokajające głosy, słusznie zwracające uwagę, że w żadnym z tych województw PiS nie uzyskuje samodzielnej większości. Włącznie z Podkarpaciem – zresztą jedynym województwem, w którym wszystkie partie potencjalnej Wielkiej Koalicji nie uzyskują przewagi nad PiS, ulegając stosunkiem głosów 36 do 44%. W całym kraju średnia wyników województw daje 40% Zjednoczonej Prawicy, 31% koalicji zwanej „obywatelską” i złożonej z PO i Nowoczesnej oraz na szczęście aż 57% Wielkiej Koalicji, która powstałaby z dołożenia do głosów „obywatelskich” również PSL, SLD oraz drobiazgu od Razem przez Bezpartyjnych Samorządowców po Mniejszość Niemiecką i Ślązaków. Kukiz ’15 plasuje się średnio pod progiem, więc na koalicjanta PiS nada się słabo raptem w jednym województwie.

 

Te komentarze uspokajają. Fakt – co z tego, że PiS punktuje najwyżej? Przecież to jedyna (poza Kukizem) partia prawicowych populistów. Demokraci zaś idą z całą paletą barw i partii – i nakrywają PiS czapkami satysfakcjonującym stosunkiem głosów 57 do 40%. Problem w tym, że z powodu algorytmu d’Hondta wyjaśnienie jest fałszywe, bo dane wyglądają odmiennie, jeśli je przeliczyć na mandaty. A jeśli to zderzyć z rzeczywistym działaniem partii opozycji, to nie tylko samo wyjaśnienie okazuje się jawnym łgarstwem, bo już nie błędem nonszalanckiego ignoranta, ale i sama opozycyjność partii staje pod odbierającym złudzenia znakiem zapytania.

 

Algorytmu d’Hondta nie znają wyborcy. Przeliczanie liczby głosów oraz sondażowych punktów na mandaty jest żmudnym zajęciem (właśnie straciłem na to większość dnia) – polegamy więc w tej mierze na opinii fachowców i sami nie zawracamy sobie tym głowy. Być może podobnie podchodzą do problemu partyjni politycy – choć przecież ich egzystencja zależy od prawdziwych danych na ten temat. Trzeba być niespełna rozumu, żeby iść do wyborów, stawiając w nich na szali los swój oraz własnej partii i nie rozumiejąc mechanizmu, który decyduje o rezultacie. Cóż, politycy dostarczyli nam już niejednego twardego dowodu własnej bezmyślności. Ktoś jednak w partiach te żmudne rachunki prowadzić musi – przynajmniej w większych z nich. Zarządy partii muszą znać twarde dane – przy całym zrozumieniu dla ludzkiej głupoty i zwykłego umysłowego lenistwa, nie uwierzę przecież, że nie ma wśród polityków nikogo elementarnie rzetelnego i sprawnego intelektualnie. I jeśli publiczne komentarze ograniczają się do uspokajających komentarzy, jak ten powyżej, to fałsz ma tu niestety wszystkie cechy premedytacji. Najwyraźniej jesteśmy celowo robieni w trąbę.

 

 

Ściema d’Hondta i o d’Hondcie

 

Proszę mnie dobrze zrozumieć. Nie oskarżam o kretynizm każdego, kto bezkrytycznie łyka cudze informacje o spodziewanych wynikach wyborów. W końcu przecież sam liczyłem te mandaty może trzeci raz w życiu, dowiadując się zresztą rzeczy wcześniej mi nieznanych. Zbiorowo o karygodną ignorancję da się oskarżyć media – ktoś nam w końcu powinien umieć zaoferować rzetelne dane, zamiast powielać łatwą bzdurę. Partyjni politycy również mają prawo polegać na sztabowych ekspertach zamiast łamać sobie głowy i tracić czas. Jeśli jednak w tych sztabach siedzą ignoranci, to jest to dla partii równie dyskwalifikujące jak to, że siedzą w nich cwaniaki, uprawiające propagandę na nasz użytek.

 

Nie ma rady w tej sytuacji i trzeba próbować zrozumieć – jak się właściwie liczy tym d’Hondtem? No, dziwnie się liczy. Właściwie tak dziwnie, jakby chodziło właśnie o to, żebyśmy – wyborcy – niezupełnie chcieli rozumieć, skąd się biorą wyniki. Trochę kitu wciśnięto nam w każdym razie skutecznie. Powiedzmy, że mamy cztery partie (A, B, C i D) oraz 1000 głosujących wyborców i ludzie podzielili się między partie tak:

 

A – 40% – 400 osób;

B – 20% – 200 osób;

C – 10% – 100 osób;

D – 5% – 50 osób.

 

D’Hondt z sobie tylko znanych powodów każe teraz robić rzeczy przedziwne. Liczby głosujących na A, B, C i D każe dzielić kolejno przez 1 (no, to dzielenie nie dzieli), przez 2, 3 itd., a wyniki notować:

 

Przez 1 – A – 400; – B – 200; – C – 100; – D – 50;

Przez 2 – A – 200; – B – 100; – C – 50; – D – 25;

Przez 3 – A – 133; – B – 67; – C – 33; – D – 17 (zaokrąglenia);

Przez 4 – A – 100; – B – 50; – C – 25; – D – 13;

Przez 5 – A – 80; – B – 40; – C – 20; – D – 10;

Przez 6 – A – 67; – B – 33; – C – 17; – D – 8;

 

Mamy z zapasem 24 liczby przypisane partiom. Liczba 400, zauważmy, występuje raz, ale liczba 200 już dwa razy. W pierwszym rzędzie opisuje partię B, a w drugim – A. Liczba 67 z trzeciego rzędu opisuje B i jest większa od 50, które w pierwszym rzędzie opisuje D. Nieważne po co d’Hondt tak akurat to wykombinował – teraz każe nam te liczby uporządkować malejąco, nie gubiąc stojących przy nich oznaczeń partii. Dostajemy taką listę:

 

A	400
B	200
A	200
A	133
C	100
B	100
A	100
A	80
B	67
A	67
D	50
C	50
B	50
B	40
C	33
B	33
D	25
C	25
C	20
D	17
C	17
D	13
D	10
D	8

 

Jest wygodna. Jeśli mamy wyłonić 5 mandatów, bierzemy pierwszych 5 pozycji. 3 mandaty dostanie A, B i C dostaną po jednym, D pójdzie pod próg (efektywny próg d’Hondta). Jeśli mamy wybrać 9 osób z czterech partii, 5 będzie z A, 3 będą z B, C dostanie jedno miejsce, a D znowu będzie pod progiem (zmieści się dopiero na 11. miejscu).

 

Zauważmy cechy naszej listy. Głosowało 1000 osób, ale tylko 750 uwzględniliśmy. 25% głosów „zmarnowało się”. Poszły na Razem, SLD, inną lewicę i nie przekroczyły progów? Może – a może były nieważne. Wyniki wyglądają w każdym razie następująco:

 

5 mandatów w okręgu

 

A – 3 mandaty – 40% głosów – 60% mandatów – 53% głosów liczonych;

B – 1 mandat – 20% głosów – 20% mandatów – 27% głosów liczonych;

C – 1 mandat – 10% głosów – 20% mandatów – 13% głosów liczonych;

D – 0 mandatów – 5% głosów – 0% mandatów – 7% głosów liczonych;

 

9 mandatów w okręgu

 

A – 5 mandatów – 40% głosów – 56% mandatów – 53% głosów liczonych;

B – 3 mandaty – 20% głosów – 33% mandatów – 27% głosów liczonych;

C – 1 mandat – 10% głosów – 11% mandatów – 13% głosów liczonych;

D – 0 mandatów – 5% głosów – 0% mandatów – 7% głosów liczonych;

 

Potwierdzają się słyszane o d’Hondcie opinie, ale nie wszystkie. Istotnie im więcej mandatów przydzielamy w okręgu, tym bardziej ich procentowy rozkład odpowiada rozkładowi głosów rzeczywiście oddanych i liczonych (uwzględnionych). Im mniejszy okręg, tym większe zniekształcenia wyników liczonych w mandatach.

 

Silny rzeczywiście dostaje więcej, ale niekoniecznie jest najbardziej premiowany. Zwraca pod tym względem uwagę wynik B w okręgu pięcio- i dziewięciomandatowym.

 

Fikcją jest natomiast twierdzenie o tym, że PiS dostał w 2015 roku premię 11% „zmarnowanych głosów” od Razem i Zjednoczonej Lewicy, które nie przekroczyły progów. Rozkład mandatów pomiędzy A, B, C i D przy proporcjonalnie niższych wynikach, więc np. odpowiednio 20, 10, 5 i 2,5% głosów – dwa razy więcej „głosów zmarnowanych”, te same proporcje wyników między partiami – daje identyczny podział wyników, a nie dodatkową premię dla zwycięzcy.

 

Inne przykłady rozkładów pokazują, że premia zwycięzcy przypada niekoniecznie najsilniejszemu – generalnie więcej dostają ci z góry listy, a mniej ci z dołu, największe zaś korzyści wygrani czerpią nie z głosów zmarnowanych, ale z tych, które trafiają pod próg efektywny, a nie ten ustawowo wyznaczony i powodujący „marnowanie głosów”. Ów efektywny próg przy małych okręgach potrafi się ustawić znacznie powyżej ustawowych 5%.

 

15 mandatów
A (40%)	7	47%
B (20,5%)	4	27%
C (19,5%)	3	20%
D (10%)	1	7%
5 mandatów
A (40%)	3	60%
B (20,5%)	1	20%
C (19,5%)	1	20%
D (10%)	0	0

 

 

D’Hondt w sondażu IBRiS

 

Cóż, dane tego sondażu przede wszystkim nie są bardzo wiarygodne. Należy uznać, że próba pokazuje dobry obraz w skali kraju. Rozkład głosów w województwie musi jednak budzić wątpliwości, ponieważ średnia „próba” na województwo to już zaledwie kilkadziesiąt osób. Do tego wszystkiego trzeba mieć jeszcze świadomość, że np. południe i północ Małopolski to w rzeczywistości kompletnie różne światy.

 

Przeprowadzone tu obliczenia nie są dokładne jeszcze z innego powodu. Dane o wynikach sondażowych partii policzyłem jak oddane głosy. W każdym z województw jest jednak po kilka okręgów o różnej ilości mandatów. Precyzyjny szacunek powinien zawierać wagę uwzględniającą, ile jest np. okręgów pięcio-, ile siedmio-, a ile dziewięciomandatowych. Kodeks wyborczy ustala ilość mandatów na od 5 do 15, typowo spotykane okręgi mają mandatów od 5 do 9. I te skrajne wartości zostały tu policzone, bez prób oszacowania, które z nich „więcej ważą”. Ta „nonszalancja” oczywiście pozwalała oszczędzić pracy – wydaje się jednak w pełni usprawiedliwiona niepewnością danych IBRiS.

 

Dane sondażu wyglądają jednak z drugiej strony przekonująco. Obraz w skali kraju jest taki sam, jak wynika z innych sondaży. Również rozkład na Wschód i Zachód nie zaskakuje, potwierdzając wiele wcześniejszych obserwacji. Wreszcie, nie tyle o bezwzględne liczby chodzi, co o różnice pomiędzy powierzchownie oglądanymi głosami, a rzeczywistym podziałem mandatów – są one bowiem bardzo znaczne i warto to sobie uświadomić.

 

Wbrew obserwacji o mniejszościowych wynikach PiS rządzi samodzielnie w Podlaskiem (mając przy 38% głosów 55% mandatów w okręgach 9-mandatowych i 60% w 5-mandatowych), może rządzić w Mazowieckiem (uzyskując 44% w okręgach 9-mandatowych, ale 60% w 5-mandatowych), podobnie jest w Łódzkiem (33% w 9-mandatowych i 60% w 5-mandatowych), Lubelskiem (44% w 9-mandatowych i 60% w 5-mandatowych), w Świętokrzyskiem samodzielnie (od 56 do 60% mandatów), Małopolskiem i Podkarpackiem. W sumie zatem, licząc przewagę w niektórych okręgach jako pół województwa, dane z sondażu oddają we władanie Zjednoczonej Prawicy 5,5 województwa.

 

„Obywatelska” koalicja PO i N, z procentową przewagą głosów w 4 województwach, większości głosów również nie osiąga nigdzie. Rachunek d’Hondta daje tej koalicji połowę Pomorskiego (przy 35% oddanych głosów, PO i N dostaje 44% w okręgach 9-mandatowych i 60% w 5-mandatowych) i połowę Dolnośląskiego – jedno województwo.

 

PiS ma naturalną skłonność do porozumienia z Kukiz ’15 – jednak to ugrupowanie nie liczy się w rozgrywce i nie zwiększa szans na przewagę. Za to po „naszej stronie”, jeśli założyć, że SLD i PSL oraz cały „plankton” (spośród tych ugrupowań w wyborach przechodzi jedynie Mniejszość Niemiecka i Ruch Autonomii Śląska) mógłby wejść w koalicję z PO i N, to taka potencjalna Wielka Koalicja zdobywa bezwzględną przewagę głosów w znacznej liczbie województw. Wyjątkiem jest Kujawsko-Pomorskie, gdzie zdobywa ona 49%, ale i tak uzyskuje od 60 do 66% mandatów, Podlaskie, gdzie 47% głosów daje od 40 do 44% mandatów i nie zapewnia władzy, Mazowieckie, gdzie w okręgach 5-mandatowych zdobywa 40%, choć w 9-mandatowych uzyskuje 56%, Łódzkie, gdzie przewaga 52% głosów nie daje pewności, bo w okręgach 5-mandatowych daje to 40% miejsc, Lubelskie, gdzie 48% głosów daje znów 40% mandatów w okręgach 5-mandatowych, Świętokrzyskie, gdzie przy 46% i nominalnej przewadze nad 42% PiS, szans na większość mandatów nie ma, Małopolskie, gdzie tej szansy nie daje 45% uzyskanych głosów z przewagą nad 38% PiS i Podkarpackie, gdzie szans żadnych nie widać wcale.

 

Zakładając maksymalistyczny wariant sformowania Wielkiej Koalicji po wyborach w każdym województwie, pewną przewagę uzyskuje ona, licząc „połówki”, w 7,5 z nich (Zachodniopomorskie, Pomorskie, Kujawsko-Pomorskie, „pół Mazowieckiego”, „pół Łódzkiego”, „pół Lubelskiego”, Dolnośląskie, Opolskie, Śląskie). Bez szans jesteśmy w 4 (Podlaskie, Świętokrzyskie, Małopolskie, Podkarpackie). 7,5 województwa dla nas, 5,5 dla PiS – nie jest źle.

 

To są jednakże bardzo mocne założenia. O partykularyzm można podejrzewać nie tylko potencjalnych koalicjantów, ale również tych obecnych. I nie tylko przypadek skandalu z Kazimierzem Ujazdowskim narzuconym przez PO Nowoczesnej we Wrocławiu i przez Nowoczesną wciąż nieuznawanym jako wspólny kandydat o tym świadczy. Przede wszystkim świadczy o tym kompletnie nieuznawany przez partie rachunek d’Hondta. Czym innym bowiem jest dodawanie w koalicjach po wyborach mandatów uzyskanych przez każdą z partii osobno, a czym innym byłby wspólny start.

 

W Podlaskiem dla przykładu suma głosów opozycji wynosi wg sondażu 47%, co daje od 40 do 44% mandatów. Wspólny start odwróciłby sytuację – opozycja uzyskałaby od 56% mandatów w okręgach 9-mandatowych do 60% w 5-mandatowych. Na Mazowszu wspólny start znosi ryzyko w okręgach 5-mandatowych i zapewnia gwarancję zwycięstwa przy danych z sondażu. W Lubuskiem, które wygląda na wygrane przez wielką koalicje wszystkich, przewaga wspólnej listy rośnie do miażdżących 77 do 80% w zależności od okręgu w stosunku do 67 do 80% zsumowanych po wyborach mandatów. Podobnie wzrasta przewaga w Wielkopolsce. Pełną przewagę prawybory przynoszą w Lubelskiem, gdzie bez wspólnej listy suma mandatów opozycji w okręgach 5-mandatowych wynosi 40% i tylko w 9-mandatowych zapewnia przewagę 55%. Wzrasta przewaga na Dolnym Śląsku, Opolszczyźnie, Śląsku. Świętokrzyskie byłoby do wygrania – wynik wzrasta z 40 do 44% mandatów sumowanych po wyborach do od 56 do 60% uzyskanych przez wspólną listę wielkiej koalicji. Identycznie w Małopolsce i tylko na Podkarpaciu manewr tego rodzaju nie zadziałałby wcale.

 

Wspólna lista „nie działa” w zaledwie 5 województwach, gdzie nie przynosi żadnych zmian. W 10 przynosi wymierne korzyści z „premii d’Hondta”. W sumie zatem wielka koalicja wszystkich zwiększałaby stan posiadania z 1 województwa pod kontrolą koalicji PO i .N do 7,5 województwa w wyniku porozumienia wszystkich partii po wyborach z osobnych list i wreszcie do 13,5 przy liście wspólnej!

 

 

Koalicje, prawybory i świadome zaniechania partii opozycji

 

1 województwo dla „obywatelskiej koalicji” PO i Nowoczesnej. 7,5 województwa, które dałoby się maksymalnie uzbierać, gdyby po wyborach startujące osobno partie utworzyły porozumienia w sejmikach. To połowa – mało jednak prawdopodobna, co widać dzisiaj, kiedy trwają rozmowy przedwyborcze i o porozumienia trudno nawet pomiędzy PO i Nowoczesną. Do wygrania jest natomiast – i partyjni liderzy te dane znają, bo muszą je znać – 13,5 województwa! To jest skala zaniechań, które da się wyczytać z danych. Bo wbrew uspokajającej propagandzie z nich żadną miarą nie wynika, że sukces mamy w zasięgu robiąc to, co robimy.

 

Oczywiście istnieją granice zawierania wyborczych koalicji. Po pierwsze liberał z socjalistą mogą nie być w stanie programowo uzgodnić rzeczy zupełnie podstawowych. Po drugie – i być może ważniejsze – takich uzgodnień może nie zaakceptować wyborca. Nie od wczoraj wiadomo, że poparcie wyborców dla koalicji nie jest sumą poparcia partii, które wejdą w jej skład. To prawda. Rachunek d’Hondta pokazuje jednak – choć to akurat arytmetycznie i socjologicznie skomplikowane – że na tej operacji stracić się nie da. Liczba mandatów uzyskanych przez koalicję startującą ze wspólną listą nie może być niższa od sumy mandatów uzyskanych z list osobnych. Premia d’Hondta tę możliwość wyklucza – jeśli oczywiście rozczarowanie wyborców „nadmiernym kompromisem” koalicyjnym (np. socjalistów z liberałami) nie przekroczy krytycznej wartości. To się jednak nie zdarzy. Przeciwnie – wspólna lista opozycji spotkałaby się z premią nie tylko arytmetyczną, ale socjologiczną.

 

Wspólnej listy oczekują wyborcy chcący wygranej z PiS. Porozumienie uwiarygodni w ich oczach partie opozycji. I da wiarę w to, że głosowanie odwróci zły bieg wydarzeń – skłaniając do udziału w wyborach.

 

Politycy znają przy tym propozycję prawyborów, choć ją konsekwentnie zbywają milczeniem i choć ona jest nieobecna w mediach. Otwarte, międzypartyjne prawybory są bardzo specyficznym sposobem wyłonienia wspólnej listy opozycji. Nie zakłada ona sojuszu programowego. Nie każe nikomu rezygnować z programowej i ideowej tożsamości. Po wyborach wybrani z tej listy politycy rozejdą się każdy do swojego klubu. Prawybory są mini-wyborami. Wspólna lista byłaby pluralistyczną reprezentacją polskiej demokracji przeciw autokratom z PiS. Nie istnieje powód, dla którego socjalista głosujący na lewicę nie miałby wesprzeć listy, na której obok socjalisty jest jeszcze liberał – jeśli tylko akceptuje on parlamentarną demokrację i nie żąda socjalistycznej, monopartyjnej tyranii.

 

Politycy znają przytaczane im w uzasadnieniu doświadczenia prawyborów w innych krajach, zwłaszcza we Włoszech. Znają więc mobilizacyjny, profrekwencyjny efekt. Wiedzą, że prawybory potrafią przynieść nawet 10% wzrostu frekwencji w wyborach właściwych po „naszej stronie”. 10% przesądza sprawę wszędzie w Polsce. Również na Podkarpaciu.

 

Z tego wszystkiego rezygnujemy, uparcie brnąc w gabinetowe targi i robiąc dobrą minę do fatalnej gry. Rezygnujemy z mnóstwa innych rzeczy ważnych. Każemy wyborcom głosować na wskazanych przez partyjnych bossów rzeczywistych lub rzekomych „pewniaków” – zamiast pozwolić im naprawdę wybrać w prawyborach. Upartyjniamy samorządy, zamiast dbać o terytorialną reprezentację.

 

 

Polski dowód

 

Wbrew milczeniu politycznego establishmentu istnieje polskie doświadczenie prawyborów i bynajmniej nie chodzi o niesławnej pamięci wewnętrzne prawybory w PO, czy lepiej działające praktyki tego rodzaju w SLD – tu chodzi o coś zupełnie innego niż wewnątrzpartyjne mechanizmy.

 

Od lat specyficzne prawybory odbywają się – bez ordynacji, lokali i urn wyborczych – w kameralnej atmosferze w dwóch wiejskich świętokrzyskich wioskach, Czachowie i Jakubowicach. Chodzi w nich zwyczajnie o to, żeby obie wioski miały po swoim człowieku w radzie gminy. Zwłaszcza na wsi ludzie lubią wiedzieć, że swój w razie czego pozałatwia w urzędzie, co trzeba. Przed każdymi wyborami w obu wioskach odbywają się więc spotkania. Uczestniczy w nich po jednym przedstawicielu z każdego gospodarstwa we wsi. Spotkanie ustala, którego kandydata poprze wioska w wyborach do rady. Skutek jest taki, że potem do wyborów idzie nie typowe 40% mieszkańców, nie jakieś zachwycające 60%, czy nawet cudowne 90%, ale fizycznie wydawałoby się niemożliwe 100%. Niesprawnych, niezdolnych do poruszania się sąsiedzi niosą do urny, byleby tylko wrzucili do niej głos z ustalonym na zebraniu nazwiskiem.

 

Tak to działa, kiedy ludzie wiedzą, że mogą i kiedy wiedzą po co. Tymczasem robimy w Polsce wszystko, żeby właśnie nie wiedzieli.

 

 

Mamy, co mieć chcemy

 

Powody tego stanu rzeczy są zrozumiałe. Politycy zachowują się tak, jak im każe zdezorganizowana biernością mediów opinia publiczna, uregulowania ordynacji wyborczej, czy w ogóle ustrój polskich partii politycznych. Skutkiem jest gigantyczny kryzys zaufania do partii i niebezpieczna niechęć do partyjnej polityki, na którą – choć ona grozi tyranią i powoduje erupcje antysystemowego populizmu – narzekać nie sposób. Jest zrozumiała.

 

Zrozumiałe są jednak również nawoływania o powstrzymanie krytyki partii dzisiejszej opozycji i argumenty, że to działa na rzecz PiS, którego trzeba się za wszelką cenę pozbyć. Wiele dałoby się o tej cenie powiedzieć. Wiele należałoby powiedzieć o tym, jak bardzo pogrążymy Polskę w konflikcie, kiedy spróbujemy po prostu powrócić do stanu sprzed wyborów z 2015 roku. Ale zaprzeczyć nie sposób – wygrać trzeba, trzeba głosować na tych, których mamy.

 

Niestety jednak widać dzisiaj wyraźnie, choć dla niewielu wystarczająco, że ani żadnego zwycięstwa nad PiS w ten sposób nie osiągniemy, ani też najwyraźniej nie o to chodzi liderom partii opozycji. Tak się wygrać nie da i oni o tym wiedzieć muszą. Pokazuje to pierwszy z brzegu, w niczym przecież od innych nie odbiegający sondaż przedwyborczy.

Dziś 12 maja. Marsz Wolności. Też jestem ciekaw frekwencji i też mam nadzieję, że ona się może przysłużyć wyborom. Ale złudzeń specjalnych nie mam.

 

Paweł Kasprzak