Nasz samorząd powszedni
Samorząd to organizacja mieszkańców na danym obszarze, mających wspólne interesy, potrzeby i cele. Może on stanowić prawo miejscowe i wykonywać olbrzymią liczbę zadań z zakresu administracji lokalnej (regionalnej w wypadku sejmików wojewódzkich).
Samorząd powinien być chroniony i kontrolowany przez niezawisłe sądy.
Spory między nim a administracją rządową powinien rozstrzygać sąd administracyjny. Dziś w Polsce ten warunek jest już zagrożony z powodu osłabienia niezawisłości sądów.
Dlaczego samorząd jest ważny?
- Mamy szansę wybrać prawdziwych aktywistów, a nie nominatów partyjnych.
- Samorządowcy znają potrzeby i możliwości regionu.
- Środki budżetu samorządowego zostaną przeznaczone na realne potrzeby regionalne, nie będą dzielone centralnie wg ustaleń partyjnych.
- Ty zdecydujesz, czy chcesz przedszkole, drogę czy park, a nie minister z Warszawy.
Samorząd w Polsce
Ma trzy szczeble:
1. gminny (2478 gmin),
2. powiatowy (314 powiatów i 66 miast na prawach powiatu),
3. wojewódzki (16 województw).
Te jednostki samorządu realizują wszystkie zadania administracji, których nie oddano w ręce administracji rządowej.
Do instytucji wszystkich trzech szczebli samorządu w październikowych wyborach wystartuje niemal 230 tys. kandydatów. Będą walczyli o miejsca w organach kolegialnych:
1. rada gminy,
2. rada miasta (w Warszawie dodatkowo rada dzielnicy), a poza miastami rada powiatu ziemskiego,
3. sejmik wojewódzki,
oraz o jednoosobowe funkcje: wójta, burmistrza i prezydenta (wybiera się go w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców i tam, gdzie taka funkcja była przed 1990 rokiem).
Zasady wyboru
Głosujemy na kandydatów z każdego szczebla. Wybory do organów kolegialnych odbywać się będą według reguły proporcjonalności z tzw. głosem preferencyjnym. W uproszczeniu mówiąc, wyborca głosuje jednocześnie na listę i kandydata z tej listy, a liczba mandatów zależna będzie od liczby głosów oddanych na całą listę. Dopiero w drugiej kolejności (zależnie od liczby mandatów) liczy się liczba głosów oddanych na kolejne osoby z danej listy.
Podziału mandatów między listy dokonuje się wg skomplikowanej metody matematycznej. Zazwyczaj stosuje się jedną z dwóch: Saint-Laguë lub d’Hondta (w Polsce).
W tym modelu podziałów może się zdarzyć, że ktoś, kto dostał mniej głosów, otrzyma mandat (bo jest na liście tzw. „biorącej”, czyli wygranej), a ten z większą liczbą go nie otrzyma, bo jego lista jako całość uzyskała gorszy wynik.
Jeśli w pierwszej turze, gdzie może startować nawet i kilkunastu kandydatów, to się nie uda, dwóch najlepszych przechodzi do drugiej tury i wtedy łatwo wyłonić zwycięzcę. Ta dogrywka w tym roku odbędzie się 4 listopada.
Listy wszystkich kandydatów do władz samorządowych można znaleźć na stronie PKW w zakładkach o wyborach samorządowych 2018 (szczegóły dla każdego regionu Polski do poziomu gminy). Kandydaci są prezentowani na listach komitetów, które ich zgłosiły.
Poradnik dla wyborcy
Punkty wyborcze otwarte będą 21 października 2018 roku w godzinach 7 – 21.
W wyborach do rad gmin, rad miast (i dzielnic w Warszawie) oraz do sejmiku wojewódzkiego głosować można tylko na jedną listę kandydatów, stawiając na karcie do głosowania znak „X” – na kratce z lewej strony, obok nazwiska jednego z kandydatów z listy, którą poprzemy. Wybierając to nazwisko, wskazujemy jego pierwszeństwo do otrzymania mandatu oraz równocześnie listę, jaką popieramy.
UWAGA.
Postawienie znaku „X” w kratkach po lewej stronie na więcej niż jednej liście lub niepostawienie znaku w żadnej kratce powoduje, że głos będzie nieważny.
W wyborach na wójtów, burmistrzów i prezydentów można głosować tylko na jednego kandydata (podobnie jak na radnych w najmniejszych gminach do 20 tys., gdzie będą okręgi jednomandatowe). Tu też stawia się znak „X” w kratce po lewej stronie, obok nazwiska tego kandydata, którego chcemy wybrać.
UWAGA. Znak „X” przy większej liczbie kandydatów lub brak znaku oznaczać będzie nieważność głosu.
Nowa definicja znaku „X” oznacza, że są to co najmniej dwie linie przecinające się w obrębie kratki. Co z pewnością oznacza, że linie muszą przeciąć się w polu narysowanego kwadratu do głosowania. Kąt przecięcia nie jest ważny. Reszta jest – krytykowanym przez wielu – polem do interpretacji, ale najpewniej linie mogą wyjść poza kratkę i może ich być więcej niż dwie.
Jeśli w wyborach na wójtów, burmistrzów i prezydentów w pierwszej turze żaden kandydat nie otrzyma więcej niż połowy ważnych głosów (50 proc. plus jeden), odbędzie się drugie głosowanie (zwane w mediach drugą turą). Wyznaczono je na 4 listopada 2018 roku. Warunki ważności będą takie same jak w pierwszym głosowaniu.
Wyborcy, którzy mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, mogą głosować korespondencyjnie, gdy do 8 października zgłoszą to właściwemu dla swego miejsca zameldowania komisarzowi wyborczemu. W przypadku głosowania w drugiej turze chęć taką można zgłaszać do 25 października 2018 roku.
Wyborcy, którzy w dniu głosowania ukończą 75. rok życia lub mają orzeczenie o niepełnosprawności, mogą głosować przez pełnomocnika (powodem może być np. słaby wzrok utrudniający odczytanie nazwisk na liście, kłopot lub niemożność samodzielnego narysowania znaku „X”). Trzeba tylko do 12 października w odpowiednim urzędzie (tam, gdzie się jest wpisanym do rejestru wyborców) złożyć wniosek. Jest on też ważny w drugiej turze. Jeśli w pierwszej turze takiego wniosku się nie złożyło i np. nie głosowało, można to zrobić przed drugą turą do 26 października 2018 roku.
Na wszelkie pytania wyborców muszą odpowiadać wyznaczeni do tego urzędnicy dyżurujący w urzędach gmin, miast (i dzielnic w Warszawie).
Materiał przygotował: Wojciech Fusek