Edukacja Niepodległa – odc. III: Jak rząd niemiecki wspiera społeczeństwo obywatelskie

Budowanie społeczeństwa obywatelskiego musimy podejmować my, obywatele, jeśli nie chcemy bezczynnie przyglądać się, jak grupy i organizacje neofaszystowskie, nacjonalistyczne, rasistowskie i antysemickie werbują do swoich szeregów dzieci i młodzież
 
Pozostajemy jeszcze w Niemczech i przyjrzymy się, wspomnianym w poprzednim odcinku [Edukacja Niepodległa – odc. II: Faszyści i antyfaszyści w Niemczech – red.] rządowym programom edukacji obywatelskiej, obejmującym także przeciwdziałanie wszelkiego rodzaju radykalizmom.

Federalne Ministerstwo Rodziny, Seniorów i Młodzieży od lat prowadzi takie programy. Trwający obecnie (2015 – 2019) nazywa się Demokratie leben (Żyć demokracją). Jest on głównym elementem „Strategii rządu federalnego w zakresie zapobiegania ekstremizmom i wspomagania demokracji”. Grupami docelowymi Demokratie leben są dzieci i młodzież, ich rodzice, członkowie rodzin i osoby najbliższe. Ale także osoby zajmujące się zawodowo i społecznie pracą z młodzieżą, oraz różne podmioty samorządowe i obywatelskie.

Wspomagane są działania zapobiegania radykalizacji oraz rozwoju demokracji na szczeblu komunalnym, ale też regionalnym i ponadregionalnym. Budżet programu na rok 2018 wynosi 120 milionów euro. Finansowane są zarówno wieloletnie programy, jak i jednorazowe akcje do wysokości 80 proc. kosztów danego projektu, nie więcej jednak niż 130.000 euro rocznie. Pozostałe 20 proc. finansowania można uzyskać np. od władz lokalnych, z innych programów rządowych, czy ze środków unijnych.
 
PRZECZYTAJ TAKŻE: Edukacja Niepodległa – odcinek I: Prawicowi ekstremiści
 
Podstawową strategią programu Demokratie leben jest wypracowanie projektów modelowych. W ramach tych projektów wypróbowuje się innowacyjne metody działania i podejścia do pracy z dziećmi, młodzieżą i młodymi dorosłymi. Wypracowane w projektach modelowych metody i stworzone materiały służą potem w pracy pedagogicznej w szkołach. Demokratie leben wspiera działania w następujących tematach:

 
[sc name=”wesprzyj” naglowek=”Walczymy z mową nienawiści!” tresc=”Jeżeli popierasz nasze działania, dołącz do nas albo wesprzyj. Dzięki Twojej pomocy będziemy mogli działać dalej!”]

Przykłady modelowych projektów, finansowanych z programu Demokratie leben:

Stowarzyszenie Re/init z Recklinghausen wspiera młodych ludzi w „ogarnięciu się” na starcie w dorosłe życia. Finansowanie z Demokratie leben przyznano za opracowanie i realizację programów wychodzenia młodych ludzi z organizacji i grup ekstremistycznych. Zatrudnieni przez Re/init doradcy i trenerzy towarzyszą i wspierają wychodzących w otrząśnięciu się z zauroczenia ekstremistycznymi ideologiami; w odbudowaniu relacji z rodziną i dawnymi przyjaciółmi; we wznowieniu nauki lub znalezieniu pracy itd. Pomogli już ponad 100 osobom.

Przykładem działania o charakterze regionalnym jest LAG Vielfalt Sachsen (Wspólnota robocza Różnorodność, Saksonia). Po tym jak do Landtagu (parlamentu Saksonii) weszła neofaszystowska NDP, a Drezno stało się areną licznych i masowych marszów i wieców nacjonalistów, rasistów i neofaszystów, skrzyknęli się także sprzeciwiający się im działacze obywatelscy z wielu miast Saksonii. Dołączyły do nich lokalne stowarzyszenia i samorządy. We wszystkich powiatach i miastach są ustanowieni koordynatorzy. Opracowano 13 lokalnych planów działania; obejmują one m.in. finansowanie (do 1000 euro) inicjatyw i akcji obywatelskich powiązanych w sieci współdziałania.

Na północnym wschodzie Niemiec, na granicy z Polską, mieszkańcy tamtejszych gmin są konfrontowani z całkiem nową sytuacją: licznymi przybyszami z Polski. W małej gminie Nadrensee stanową oni blisko 40 proc. ogółu mieszkańców. Uruchomiony w roku 2011 projekt perspektywa-Handeln gegen polenfeindliche Ressentiments (perspektywa – działania przeciwko antypolskim resentymentom) miał na celu przełamanie stereotypów dotyczących Polski i Polaków. Teraz projekt ten nazywa się perspektywa – Vom Grenzraum zum Begegnungsraum (Od pogranicza do miejsca spotkań). Początkowa wrogość i nieufność przerodziła się we współdziałanie dla dobra wspólnego. Kiedy gmina Löcknitz-Penkun miała przyjąć 200 uchodźców, nie była na to przygotowana. Z pomocą przyszli polscy wolontariusze z pobliskiego Szczecina; przywieźli odzież, a nawet rowery dla dzieci uchodźców.

Przykładem współdziałania władz federalnych i krajowych jest Hesja. Ponad 10 lat temu na wydziale pedagogicznym uniwersytetu w Marburgu stworzono Centrum Demokracji. Za blisko milion euro z programu Demokratie leben i prawie 4 mln euro z kasy rządu Hesji zorganizowano sieć poradni dla rodziców, nauczycieli i samorządów. Niekoniecznie „pacjent” musi przyjść do poradni, to specjaliści z poradni zjawiają się na miejscu, gdzie coś się wydarzy. Najczęściej chodzi o zdarzenia związane z organizacjami prawicowo-ekstremistycznymi oraz pomoc nękanym przez ekstremistów uchodźcom.

W berlińskiej dzielnicy Pankow, w ramach projektu Community Organizing, podjęto próbę pozyskania mieszkańców (także świeżych imigrantów) do działań przeciwko prawicowemu ekstremizmowi i na rzecz tolerancji. Podczas luźnych, nieformalnych spotkań powstają pomysły wspólnych działań w różnych punktach dzielnicy. Tak np. powstał „KulturBAZAR“ (Bazar Kultury); nieczynną halę targową zamieniono w miejsce spotkań mieszkańców z trafiającymi do dzielnicy uchodźcami.

Norymberga przeszła do historii jako miejsce potężnych wieców hitlerowców. Prawicowi ekstremiści są w mieście szczególnie brutalni. Napadają na antyfaszystowskich demonstrantów, na biura partii politycznych, niszczą samochody polityków. W północnej Bawarii, nie tylko w Norymberdze, współpracują ze sobą lokalne samorządy, przedstawiciele uczelni, przedsiębiorcy, aktywiści obywatelscy, żeby nie oddać swoich małych ojczyzn maszerującym neonazistom. Powstało 219 lokalnych Partnerschaften für Demokratie (Partnerstwa dla demokracji). Opracowano różne poradniki; jak np. nie dopuścić w małej wiejskiej gminie do kupienia nieruchomości na potrzeby spotkań neonazistów; czy dla nauczycieli, jak reagować na przenikanie idei neofaszystowskich do szkoły.

To zaledwie kilka przykładów. Program Demokratie leben, choć największy nie jest jedynym działaniem rządu federalnego. Ministerstwa spraw wewnętrznych i sprawiedliwości powołały w roku 2000 „Bündnis für Demokratie und Toleranz – gegen Extremismus und Gewalt (BfDT)” (Sojusz dla demokracji i tolerancji – przeciwko ekstremizmowi i przemocy).

Jego głównym zadaniem jest „gromadzenie informacji o zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego na rzecz demokracji i tolerancji i organizowanie współpracy, żeby uzyskać większy odzew społeczny”.

I tu znowu moglibyśmy pokazać przykłady bardzo wielu realizowanych i finansowanych działań w ramach tego projektu rządowego; wybraliśmy tylko kilka ilustrujących ich ogromną różnorodność.

JuKi – Jugend für Kinder (Młodzież dla dzieci) wymyślili w roku 2006 uczniowie Helene-Lange-Gymnasiums w Markgröningen. Motto projektu: równe szanse edukacyjne dla wszystkich dzieci, niezależnie od ich narodowości i pochodzenia etnicznego. Najczęstsza forma aktywności gimnazjalistów do wzięcie w symboliczną adopcję cudzoziemskiego przedszkolaka, bawienie się z nim, czytanie i uczenie niemieckiego. Wychowawczynie przedszkolne są zachwycone ogromnymi postępami takich dzieci.

Były więzień zakładu „Santa Fu” założył przed 10 laty stowarzyszenie „Osadzeni pomagają młodocianym”. Ich podopieczni to młodzi ludzie w wieku 12-20 lat, którzy już weszli w konflikt z prawem. Z reguły mają mylne wyobrażenie o więzieniu. Uważają się za „chojraków” którzy będą rządzić w „mamrze”.

Stowarzyszenie organizuje im spotkania z więźniami skazanymi za największe przestępstwa. Wejście na teren więzienia poprzedza rygorystyczna kontrola osobista, odbierane są papierosy, pieniądze, telefony, ostre przedmioty. Procedury, jak podczas przyjmowania prawdziwego więźnia. Taka „wycieczka” dla większości z nich jest skuteczną terapią szokową. Przekonują się na własne oczy i uszy, że więzienie nie jest cool.
 
PRZECZYTAJ TAKŻE: Edukacja Niepodległa – odc. II: Faszyści i antyfaszyści w Niemczech
 
Po co to wszystko opisaliśmy? Po to, żeby pokazać, jakie niezwykle ważne działania mogą podejmować obywatele, życzliwie zachęcani i wspierani finansowo przez administrację rządową. Także po to, żeby pokazać, czego nie robi, a powinien robić, polski rząd. Nie tylko, że nie ma w Polsce takich programów, to jeszcze podejmowane są działania w celu pozbawienia finansowania organizacji pozarządowych ze środków publicznych. Oczywiście nie wszystkich NGO; te przychylne władzy nie mają kłopotów finansowych.

Skoro tak niestety jest, to aktywność społeczną, budowanie społeczeństwa obywatelskiego musimy podejmować my, obywatele, jeśli nie chcemy bezczynnie przyglądać się jak grupy i organizacje neofaszystowskie, nacjonalistyczne, rasistowskie i antysemickie werbują do swoich szeregów dzieci i młodzież. Młodzi ludzie odbierający w szkole i nierzadko także w domu wyłącznie wychowanie „narodowo-patriotyczne” są bezbronni wobec sączonej im do głów przez prawicowych ekstremistów ideologii narodowo-faszystowskiej.

Andrzej Wendrychowicz
 

Edukacja Niepodległa jest nowym projektem Obywateli RP. Logo i nazwa są zamierzonym nawiązaniem do projektu ludzi kultury „Kultura Niepodległa”, z którymi chcemy współpracować.

W ramach projektu będziemy się zajmować szeroko pojętą edukacją obywatelską; proponować i współorganizować lokalne działania społeczne oraz współdziałać z organizacjami i inicjatywami w kraju i zagranicą, realizującymi podobne cele.

Andrzej Wendrychowicz