Apel: macie ich na widelcu, dziewuchy, niech wam nie zadrży ręka

Jak ja zazdroszczę wkurzonym dziewuchom! I jak je podziwiam! Powstanie ich ruchu pokazuje kilka rzeczy.

1. Kiedy kilka miesięcy temu dziewuchy skrzykiwały się na Facebooku, tempo tworzenia się tej wspólnoty zdecydowanie przewyższyło to, które przeżył KOD, kiedy powstawał. Pokazało to, że ów ilościowy sukces KOD nie jest i nie musi być jednorazowy. Oraz, że tylko w jakiejś części zależy on od modus operandi­, albo od technik PR – po większej części to po prostu skutek tępej bezczelności PiS.
2. Albo inaczej – ważności sprawy. Jej konkretności. Czytelności.
3. Ruch bez jednego, „sprzedawalnego medialnie” lidera okazuje się możliwy.
4. Konkret tkwiący u podłoża protestu dziewuch przekłada się na determinację w działaniu. W odróżnieniu od KOD, którego cel istnienia przestał być bardzo szybko zrozumiały – cel działania dziewuch jest jasny. Ustawa. Tu i teraz. Projekt Ordo Iuris do kosza. Natychmiast. Pisowskie próby również.
5. Ponieważ o jasny cel chodzi, również sposoby i kolejne etapy działania wydają się po prostu logiczne.
6. Dlatego dziewuchy wygrają. Chyba… Chyba, że popełnią błędy.

Znam miarę. Największa demonstracja, jaką udało mi się zwołać, nie miała pewnie trzech setek uczestników. Akurat nie na tłumach zależało grupie, w której uczestniczę, bo gdzie indziej leży w naszym przekonaniu siła protestów – zwłaszcza tych, które prowadzą Obywatele RP. Tak czy owak, zdaję sobie sprawę, że piszę do giganta i tak się nawet czuję – jak mrówka mówiąca do słonia. Malutki facecik do wielkich dziewuch.

Wśród reguł demokracji zdarzają się trudne

W lipcu tego roku prowadziliśmy samotne protesty przed Sejmem – kiedy procedowano w nim kolejną ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Nie było marszu 200 tysięcy, kręcący się w pobliżu liderzy KOD znikali pospiesznie, była nas ledwie setka, choć właśnie dobijano Trybunał, w którego obronie wszyscy się zjednoczyliśmy chwilę wcześniej.

Były z nami i przemawiały przedstawicielki dziewuch – to były jedyne organizacje, które się zdecydowały dołączyć. Nie tylko z wdzięczności to wspominam, ale również z ogromnego uznania. Bo przecież pamięci feministek o orzecznictwie Trybunału w ich sprawach – żeby wspomnieć choćby Chazana i kwestię jego podobno chrześcijańskiego sumienia – nie wypełniają miłe wspomnienia. Delikatnie mówiąc.

W trakcie tej demonstracji z budynków Sejmu wyszedł prezes Rzepliński. Uznawany powszechnie i słusznie za bohaterskiego obrońcę polskiej demokracji, szedł wyraźnie zmęczony posiedzeniem komisji, w którym brał udział i które przybrało postać wielogodzinnego linczu wyjących pisowców. Nie witał go żaden wiwatujący tłum ruchu KOD, nie było wuwuzeli, kamer, podestów dla mówców. W tej garstce ludzi przedstawicielki ruchów kobiecych składały wyrazy uznania dla tego człowieka, którego wyroki odsyłały je przecież z kwitkiem i któremu one mimo to oświadczały, że tych wyroków kwestionować nie wolno, bo to na ich niepodważalności opierają się w demokracji prawa człowieka. Również ich prawa – te same, o które walczą tak długo i tak dotąd bezskutecznie. Bardzo to była piękna scena, choć nie wiem, czy prof. Rzepliński miał świadomość, kto go wtedy pozdrawiał, kiedy tak między nami przechodził uśmiechnięty smutno.

Poza tym, że piękna, ta scena była też trudna do wyjaśnienia. Bądź tu, człowieku, mądry i wykrzycz to w wiecowych hasłach, wymaluj na transparentach – sprzedaj prasie… Z tym większym uznaniem to wspominam.

Ale wspominam to także dlatego, że kilka rzeczy podobnie trudnych jest być może przed nami.

Żadnych znaków – żadnych złudzeń

W poniedziałkowym czarnym proteście kobiet obowiązywała zasada bezpartyjności. Miało nie być znaków organizacji, zwłaszcza partii. Zasady tej nie przestrzegano konsekwentnie, ale ten rys – znany zresztą również z wielu demonstracji KOD – był i tak widoczny. Wiele komentarzy uczestniczek i uczestników tego protestu podkreślało tę wyraźną, powszechną niechęć do „partyjniactwa” i polityków, po faryzejsku podpinających się pod budzący się właśnie potężny ruch protestu w wyraźnej – nie mamy wszak złudzeń – nadziei zyskania na tym choć paru punktów procentowych.

Nie o złudzenia jednak chodzi. To jest polityka. Chcemy w końcu ustawy, prawda?

Antypartyjne nastroje są zrozumiałe. Zwłaszcza w „kwestiach kobiecych”. Ćwierćwiecze „kompromisu aborcyjnego” to okres, w którym postulaty środowisk feministycznych lądowały wiecznie w parlamentarnym śmietniku i nie znajdowały przyjaznego ucha w żadnej partii politycznej. Stawiający się w opozycji do „pisowskiego ciemnogrodu” rzekomi liberałowie nie kiwnęli palcem, ani w sprawie związków partnerskich, ani w sprawie aborcji, ani nawet w drobniejszej i nie tak nabrzmiałej konfliktem sprawie edukacji seksualnej. Dziś jeszcze o „kompromisie” duby smalone opowiada PO, Nowoczesna, również KOD, choć zdanie KOD-u w tych sprawach wymaga – już tradycyjnie – interpretacji uczonych w specyficznie wizjonerskim języku lidera, jak interpretacji wymagały niegdysiejsze odurzone bredzenia Pytii. SLD nabrał bojowości, ale raczej dlatego, że jest poza grą – kiedy rozgrywał, nie robił w tej sprawie tak samo nic, jak wszyscy inni.

Antypartyjne nastroje są jednak równocześnie groźne. Tak samo, jak groźna byłaby niechęć do Rzeplińskiego i niepodważalności wyroków Trybunału, choć dałoby się ją u feministek zrozumieć. Nigdy dość przypominania, że to na niechęci do cynicznych polityków wjechała do sejmu dzisiejsza pisowska większość, na tym samym jechał Petru z Nowoczesną, Kukiz, Razem i również KOD, przynajmniej w początkach. To samo opowiadał Piłsudski w przeddzień Zamachu Majowego, który na 13 lat zainstalował w Polsce dyktaturę, do której zresztą tęskni dzisiaj oszalały Kaczyński, przymierzając już skrycie maciejówkę Marszałka. To samo zawsze gada każdy dyktator, a ani historia, ani współczesność nie zna rozwiązań innych niż parlamentarna demokracja lub autorytarna dyktatura.

Przede wszystkim natomiast w tej akurat sytuacji, której dorobiły się dzisiaj dziewuchy – i której nie wolno przespać – nie trzeba mieć złudzeń i to nie na deklaracjach partii wypada się oprzeć. Uczciwość polityków do niczego potrzebna nam nie jest. Niech poseł Petru przemawia na wiecu dziewuch, niech przemawia Mucha, Kopacz, nawet Schetyna. I albo niech poprą społeczny projekt ustawy dziewuch, niech obiecają, że wniosą go do Sejmu, albo niech dalej gadają o „aborcyjnym kompromisie” i w odpowiedzi wysłuchają tych samych gwizdów i wuwuzeli, których słucha Kaczyński. Dostaną swoje punkty poparcia w sondażach lub je stracą – sprawa jest aż tak prosta. Tym prostsza zresztą, im bardziej wyrachowanym draniem jest polityk.

Ogólniejsza zasada, którą bym chciał poddać pod rozwagę wielkim dziewuchom i rozmaitym mniejszym facecikom, którzy w dzisiejszych protestach przeciw rodzącej się pisowskiej dyktaturze wpisują się w politykę, jest taka, że w demokracji politycy szlachetni są, owszem, pożądani, ale nie są niezbędni. A marzycielskie poszukiwanie przywódców szlachetnych i „kryształowo uczciwych” zawsze się kończy karierami rozmaitych Kamińskich, Ziobrów, Dudów – a nawet jeśli się trafi jakiś rzeczywiście Piłsudski, to i tak koniec bywa ponury. W demokracji dzieje się dobrze, kiedy dobrze ma się konstytucja i kiedy ona jest „w duszach” obywateli. Kiedy polityka jest obywateli własnością, a politycy – ich pracownikami. Kiedy obywatele „mają ich na widelcu”, jeśli tak trzeba. A dzisiaj trzeba i dziewuchy polityków na widelec właśnie nadziewają.

Nie musimy szukać na przyszłość polityków lepszych, jakichś nie wiadomo skąd wziętych nowych, skoro ci starzy do szczętu się skompromitowali. To do niczego dobrego nie prowadzi. Wszystko, czego dzisiaj chcemy, da się wymusić na tych draniach, których mamy. Albo na niektórych z nich. Niech swoje partyjne sztandary przynoszą na wiece. Niech płacą za to prawo do „lansu”, które dziewuchy mogą im dzisiaj dać na swoich wiecach – bo ono istotnie jest warte fortunę.

Jak myślicie, co powie? Im bardziej śliski i bezideowy z niego typ, tym więcej dostaniemy.

Co dalej – ustawa

Barbara Nowacka zapowiedziała przed poniedziałkowymi protestami, że społeczny projekt ustawy będzie do Sejmu wniesiony ponownie. Determinacja godna uznania i zainteresowania. Najwyraźniej Nowacka postanowiła się uprzeć przy obronie praw kobiet inaczej niż KOD przy obronie Trybunału. Ale – ile razy taki projekt mamy składać? I co dokładnie na tym mamy zyskać? Więcej podpisów? Większa będzie nasza siła? No, jeśli adresatem ma być znów ten sam Sejm, to na wiele się to nie zda. I – nie – nie mam na myśli tego, o czym myśli wielu: że mianowicie najpierw trzeba się z Sejmu pozbyć pisowskiej większości, bo dopiero wtedy projekt będzie miał szansę. Niekoniecznie będzie ją miał – bo nie miałby jej w poprzedniej kadencji ani zresztą w żadnej w ciągu ćwierćwiecza obowiązywania obecnego „kompromisu”. Tu trzeba zmiany większej niż zmiana parlamentarnej większości. Trzeba „mieć ich na widelcu”.

Marta Lempart z wrocławskiego KOD, ta sama, która hasło poniedziałkowego czarnego protestu rzuciła w fantastycznym przemówieniu we Wrocławiu, wezwała w poniedziałek do kolejnych protestów – co tydzień. Zdążyłem już usłyszeć wiele „głosów rozsądku” – że tak się nie da, to nie wyjdzie, ludzie nie będą co tydzień tak się mobilizować.

Ja sądzę, że będą, choć to rzeczywiście ryzykowne – ludzie muszą jednak przede wszystkim dobrze wiedzieć, co robią i po co właściwie.

Chodzi o ustawę, a Sejm jest złym adresatem. Projekt został odrzucony, a we wszystkich partiach dominuje „duch kompromisu”. Kiedy przedstawiciele zawodzą – mówi konstytucja – naród sprawuje władzę bezpośrednio. Więc referendum.

Referendum ma kilka wad. Nie wszystko się nadaje do takich rozstrzygnięć – zwłaszcza kwestie trudne na eksperckim poziomie i niepopularne. Gadanie o niemożności głosowania norm etycznych możemy sobie darować. Referendum bywa też ryzykowne z uwagi na nieodwracalność werdyktu, o czym się przekonali Brytyjczycy ostatnio. Cóż – odpowiedzi na oba rodzaje wątpliwości daje rzut oka na rzeczywistość sejmową. Alternatywy wobec referendum nie widać, chyba, że rozważymy kapitulację lub zawieszenie broni. Wreszcie – z pomysłem referendum wystąpił SLD – partia, której nie lubimy, która się pod protest kobiet podpina i która nie miała udziału w jego narodzinach. W tej sprawie – patrz wyżej. Chcecie jechać z nami, jedźcie. Ale inicjatywa jest nasza. Skorzystamy z waszej struktury tam, gdzie się ona przyda – przydaje się przy podpisach, ale potrafimy sobie radzić same.

Miliony podpisów pod wnioskiem o referendum nie wydają się niemożliwe do osiągnięcia. A to jest w stanie zmienić wiele, choć oczywiście gwarancji nie daje. Wtedy jednak da się pomyśleć „księżycowy scenariusz”.

Obywatelskie nieposłuszeństwo, Art. 4. 2. Konstytucji – obywatelskie referendum

Podobnie jak projekty ustaw, również projekt referendum wyląduje w koszu, o ile nic się istotnego nie zmieni w polskiej polityce – a może się zmienić w obliczu mobilizacji przy akcji referendalnych podpisów, prowadzonej w dodatku koniecznie z towarzyszeniem kolejnych czarnych protestów. Jeśli jednak wniosek Sejm odrzuci, może czas byłby skorzystać ze słynnego Art. 4. 2. konstytucji o narodzie sprawującym władzę bezpośrednio. Gigantyczna akcja obywatelskiego nieposłuszeństwa.

Referendum przeprowadzone „społecznie” – bez struktur państwa, skoro one pozostają w posiadaniu PiS i PiS zechce z nich skorzystać, odrzucając wniosek. Społeczna Krajowa Komisja Wyborcza. Z sędziami w składzie. Z propozycją udziału skierowaną do wszystkich partii i organizacji pozarządowych. Również do PiS, Ordo Iuris, Frondy, Elbanowiskich – do wszystkich. We współpracy z samorządami – niekoniecznie wszystko trzeba samemu i wszystko na nowo – mogłaby powstać sieć komisji i lokali wyborczych. Wszystkie procedury byłyby zgodne z obowiązującymi przepisami, a tylko niedostępne normalnie instytucje w rodzaju PKW zostałyby „skopiowane” – z koniecznym w tej sytuacji pominięciem Sejmu i innych organów państwa. Cisza przed oficjalnym rozpoczęciem kampanii i po jej zakończeniu w przeddzień głosowania powinna być bezwzględnie przestrzegana, choć PiS z pewnością nie zechciałoby się dostosować. Itd.

Nie da się? Być może – choć trzeba by sobie wyobrazić poziom wkurzenia, gdyby pisowski Sejm odrzucił wniosek kilku milionów obywateli. Cóż – jeśli się nie da, pozostaje wzorem KOD maszerować w nadziei na lepsze czasy w kolejnych protestach, starając się o to, by frekwencja rosła, wiedząc jednak dobrze, że w rzeczywistości będzie spadać, a jej utrzymanie i tak będzie bez znaczenia.

Wiele zależy od ruchów w najbliższych dniach. Kilka milionów podpisów pod wnioskiem o referendum nie wydaje się nierealne. Niezależnie od politycznych następstw przede wszystkim zmiana społeczna byłaby gigantyczna. A ona już jest przecież wielka. I będzie rosnąć, jeśli tylko dziewuchom nie zadrży ręka. Ustawę uzyskać w ten sposób się da. A przy okazji – prawdziwą obywatelską demokrację.

PR i liderzy

Dziewuchy na kilka sposobów łamią święte reguły PR. W ostatni poniedziałek we Wrocławiu – podobno – żądały od telewizyjnych ekip niepokazywania „lansujących się” polityków. Efekt miał być taki, że telewizje się poobrażały, zwinęły kamery i postanowiły nie relacjonować protestu. I tak musiały. Tego również zazdroszczę dziewuchom. Każdy społeczny ruch protestu istnieje wyłącznie w „opinii publicznej”. Bez mediów nie ma szans. To jednak dotyczy tylko ruchów bez przemocy. Nie dotyczy np. wojskowych przewrotów – te są skuteczne bez mediów lub ich nie potrzebują. Dziewuchy są zaś jak wojsko.

Rozwożąc w poniedziałkowy poranek dzieci do szkół i przedszkoli – mama protestowała – słyszałem w radiu reklamę gazety.pl. Tekst lektora brzmiał: „relacja na gorąco, czarny protest na naszym portalu”. Tu więc raczej dziewuchy niosą media, a nie odwrotnie. Ewenement. Nie tylko polityków „mają na widelcu”. I niech im również tu ręka nie zadrży.

Dziewuchy nie mają jednej liderki. W świecie mediów to niepojęte. To jest również funkcja jakości sprawy, o którą walczą. Najwyraźniej jednak to ona się liczy, a nie strój, czy fryzura lidera, ani nawet nie to, czy on lub ona ma charyzmę i jak mówi.

Nie wiadomo, kto u nich rządzi. No, to już może być wada. Tę kwestię – jeśli ruch dziewuch ma rzeczywiście konsekwentnie osiągać cele – przyjdzie im jakoś rozwiązać. Tu jednak błędów też się trzeba wystrzegać i zwłaszcza nie powielać historii KOD, bo ona dobrze pokazuje kłopot, w jaki wpada ruch, którego jedyny przywódca okazuje się cieniasem…

Paweł Kasprzak