Przedświąteczna wyprzedaż złudzeń

PO zaprasza Nowoczesną do wspólnego klubu. Gra przy tym niezbyt skutecznie, najwyraźniej omijając szefową partii i próbując użyć mniejszości w jej władzach. W Nowoczesnej widmo rozłamu. Odrzucony Petru odzyskuje wiarygodność w oczach niedawnych partyjnych kolegów, ale jest poza partią…

Newsweek przekazuje też podobnie brzmiące sygnały z KOD, którego członkowie mieliby startować w wyborach z list KO. Magdalena Filiks, wiceprzewodnicząca KOD: „Mam nadzieję, że dorośliśmy do tego wyzwania i jesteśmy w stanie udźwignąć tę odpowiedzialność. Ja jestem gotowa. Wierzę, że KOD również jest gotowy.” Delegaci na niedawnym Zjeździe Krajowym, od którego nie minął jeszcze miesiąc, gotowi jednak nie byli i nie chcieli ani udziału na listach wyborczych partii, ani wystawiania własnych list. Dość podobnie jest w Nowoczesnej – połknięcie przez PO, którego co prawda kurczącej się i pogrążonej w kłopotach partii uniknąć byłoby trudno, realizuje się jednak tak obscenicznie, że wywołuje odruch wstrętu u większości połykanych. Od rozwartej szeroko koalicyjnej paszczy najwyraźniej jednak czuć więc cokolwiek nieświeżo…

Potencjał ruchów obywatelskich

Newsweek podaje wyniki sondażu IBRIS, do którego redakcja „dotarła” (?) i one są ciekawe. Otóż KOD startujący samodzielnie zyskiwałby głosy 2,9% badanych. PiS w tym wariancie ma 39,2% głosów, Kukiz 6,2%, KO – 32,9%, SLD – 5,9%.

KOD startujący z list KO zmienia sytuację nieznacznie, ale znacząco, zwłaszcza jeśli się bierze pod uwagę skutki działania d’Hondta. PiS – 39,1%, KO (z KOD) – 36,4%, Kukiz – 5,3%, SLD – 5,1%.

Oba zestawienia nie wyglądają co prawda zachęcająco, ale interesujące jest co innego. Suma elektoratów KO i KOD jest mniejsza od elektoratu sumy. Różnica wynosi co prawda ledwie 0,6% i raczej żadnego znaczenia nie ma (bo choć d’Hondt premiowałby wzrost wyniku KO o 3,5%, to błąd sondażowego pomiaru odbiera sens takim kalkulacjom), ale współbrzmi ona z komentarzami podkreślającymi, że udział ruchów obywatelskich na partyjnej liście zwiększa jej wiarygodność. „W KOD są setki ludzi, którym powierzyłabym dziś przyszłość tego kraju. Dużo prędzej, niż zawodowym politykom” – mówi Newsweekowi Magdalena Filiks i podobne komentarze słychać często przy różnych okazjach.

Równocześnie ponad 42% badanych popiera działania KOD. Istotna jest różnica pomiędzy tym bardzo wysokim wynikiem, a przewidywanym niskim wynikiem wyborczym. Przyczyn jest z pewnością wiele. Myśl o wyborczym starcie KOD w wyborach jest nowa – 50% Polaków uważa, że KOD nie powinien tego robić. Zatem 42% należy podzielić przez 2, choć jest to bardzo grube przybliżenie – a w dodatku przeczy temu inna kalkulacja. Skoro bowiem 33% Polaków uważa, że KOD kandydować powinien, to spodziewane poparcie powinno wynieść 14% zamiast 2,9%. Jakkolwiek naiwne są tego rodzaju szacunki, coś jednak mówią – wynika z tego być może, że KOD nie jest w stanie wiele dodać do wyborczego wyniku partii, ponieważ jest postrzegany jako zaplecze partyjnej opozycji. W świetle wypowiedzi członków Zarządu wychodzi na to, że słusznie.

IBRIS nie zadał pytania o poparcie dla działań KO – być może również okazałoby się ono wyższe niż deklarowany wynik głosowania. Z braku tych danych warto mieć w pamięci przynajmniej to, że KOD może mieć poparcie również wśród tych, którzy nie głosują na KO. Byłaby to grupa nawet 9%. Gdyby zaś 42% poparcia dla działań KOD przełożyć na wynik wyborczy – na przyszłoroczne wybory można by patrzeć naprawdę z nadzieją.

Trudno w tym wszystkim o jakąkolwiek pewność. Wydaje się na przykład, że w takim sondażu KOD to wszystkie ruchy obywatelskie. Dla badanych i dla wyborców nie ma żadnej różnicy, czy z KOD idą np. Obywatele RP i Strajk Kobiet, większego znaczenia nie miałby prawdopodobnie w tym badaniu mało skądinąd możliwy udział np. Akcji Demokracja. Po pierwsze dlatego, że KOD jest największą i najbardziej znaną „marką”, po drugie przypuszczalnie badani właśnie tak to utożsamiają – folklor opozycyjnych podziałów przecież ich nie interesuje. Wydaje się także – i to byłoby tu ciekawe najbardziej – że owe 9% różnicy pomiędzy grupą gotową głosować, a tą „popierającą działania”, to są ci ludzie, którzy uważają, że „polityka brudzi” i żadnych „politycznych karierowiczów” popierać własnym głosem nie chcą. Sam zawsze uważałem, że ta grupa obywateli jest dla ruchów obywatelskich najbardziej interesująca. Zbrzydzenie polityką wyraźnie widać wszędzie – także w ruchach obywatelskich. To właśnie ono jest jedną z głębszych przyczyn kryzysu demokracji, który wyniósł do władzy PiS. I to ono jest jednym z głównych wyzwań. Jeśli bowiem naprawdę chcemy demokracji, a nie tylko wojennego zwycięstwa, które i tak przecież nigdy trwałe nie będzie, musimy przede wszystkim przywrócić demokracji jej mocno już zużytą wiarygodność. Jak również wiarygodność wszystkich jej instytucji. Nie tylko Sejmu, ale i partii, ordynacji wyborczej, innych ustaw, zasad współżycia, mediów, szkół, sądów.

Z tej perspektywy patrząc, trudno nie zareagować na wieść o wyborczym starcie ruchu obywatelskiego, apolitycznego obrońcy podstawowych norm konstytucyjnych. I pominąć kontekst jakości polityki objawionej rozbiciem przez PO klubu posłów Nowoczesnej.

Co wolno ruchom obywatelskim w kontakcie z partyjną polityką

Wśród obywatelskich aktywistów przeważa tożsamość watchdoga. Należy być strażnikiem demokratycznych standardów, nie wolno być uczestnikiem gry. W stosunku do partii politycznych należy trzymać równy dystans, nie wolno popierać żadnej z nich, samemu też nie wolno stać się partią. Te proste reguły wydają się oczywiste i sam je za oczywiste uważam.

Chcę wierzyć, że wyraźnie zasygnalizowane przez czołowych działaczy KOD radykalne naruszenie tych reguł wynika z drugiego ważnego problemu, który koniecznie trzeba brać pod uwagę. Oczywiście zasada równego dystansu do partii nie dotyczy PiS. Oczywiście PiS staje się dla wszystkich z nas takim samym wrogiem demokracji – z szacunkiem dla proporcji – jak była nim PZPR w czasach minionych. Jeśli więc wierzymy – a wciąż są podstawy, by tę nadzieję mieć – że zmianę sytuacji przyniosą wybory, należy właśnie w wybory angażować potencjał ruchów społecznych. Na pewno byłoby i trudno, i nierozsądnie nie brać (współ)odpowiedzialności za wyborczą batalię, która właśnie nadchodzi i zdecyduje o wszystkim.

Na przykład działania profrekwencyjne wydają się oczywistym kierunkiem, który ruchy obywatelskie powinny podjąć. Już jednak samo to – przecież nie kandydowanie, nawet nie opowiadanie się za którąkolwiek partią – jest tylko pozornie niekontrowersyjne. Kilka razy ten przykład przywoływałem, ale przywołam raz jeszcze, bo on mówi wszystko: warszawskie wybory prezydenckie. Ponad 85% głosów oddano w nich na dwóch zwalczających się kandydatów. Z dwunastki pozostałych kandydatów żaden nie osiągnął 3%. Na Rafała Trzaskowskiego głosowali najwyraźniej również kandydaci lewicy. Z tej strony sceny politycznej widzieliśmy przykłady dwóch różnych postaw. Barbara Nowacka przystąpiła do KO, rezygnując z artykułowania postulatów lewicowych i kobiecych na rzecz wyższego dobra i pilniejszej konieczności postawienia tamy demolowaniu demokracji. I o tyle przepadła, że KO ogłosiła, iż postulaty lewicy w ogóle nie będą w KO rozważane. Z kolei Andrzej Rozenek z SLD zdecydował się startować przeciw KO i przepadł z marginalnym poparciem, bo wyborcy lewicy zdecydowali tak samo jak Nowacka i zagłosowali na Rafała Trzaskowskiego. Działania profrekwencyjne były w tej sytuacji – nie łudźmy się – poparciem KO, a nie wszystkich sił demokratycznych. To nie były wolne wybory – zdominował je przymus uczestnictwa w wojnie z PiS i nakaz zdyscyplinowanego poparcia sprawdzonej i najsilniejszej PO.

„Wiem, że KOD nie jest celem, a narzędziem do budowy Polski marzeń Polek i Polaków” – mówi Newsweekowi Magdalena Filiks. Co to jest Polska marzeń – nie wiemy. Wiemy z pewnością, że w tej Polsce nie ma miejsca na rządy PiS. Czy to jest Polska pod rządami PO? Być może dla części z nas. Sondaż IBRIS szacuje tę część na 36% – choć to wcale nie jest pewne, bo przecież również w sondażach głosujemy przeciw PiS. Czy to jest Polska, w której np. siłowe przejęcie koalicjanta mieści się w dopuszczalnych standardach?

 
[sc name=”newsletter” naglowek=” Bądź dobrze poinformowany!” tresc=” Najnowsze informacje o nas, analizy i diagnozy sytuacji w kraju trafią prosto na Twoją skrzynkę!”]
 

Czy KOD z posłami w parlamencie, a kto wie, czy nie z europosłami w Parlamencie Europejskim może zachować status watchdoga? Wykluczone to nie jest. Kiedy się chce mieć wpływ na politykę, należy wejść do polityki – takie opinie słychać również w niemrawej debacie o roli ruchów obywatelskich. Jednakże wejście do polityki na warunkach, które dzisiaj wyznacza PO, a które symbolizuje pożarcie Nowoczesnej przy akompaniamencie przeraźliwie dzikiego pobekiwania – zgoda na to status strażnika demokracji wyklucza z pewnością.

Solidarność w zderzeniu z polityką, którą mamy kontrolować

Opowiadamy się za patrzeniem na ręce każdej władzy. Również władzy innej niż PiS. Mamy bowiem świadomość, że odpowiedzialność za zrujnowanie wiarygodności instytucji demokracji ciąży również – o ile nie przede wszystkim – na tych partiach i tych politykach, które rządziły przed PiS. Nie chcemy powtórzenia błędu bezkrytycznego poparcia tych, którzy nas mają przed PiS uratować, bo to prowadzi wprost do kolejnej katastrofy. Mamy dość sytuacji, w której musimy głosować na „takie partie, z jakimi mamy do czynienia”, godząc się na ich wszystkie zaniechania, ich krótkowzroczność i polityczną pazerność. Chcemy przeciąć wszechwładzę partyjnych bossów i w sytuacji, w której wybory są wojennym starciem dwóch obozów, chcemy demokratom zapewnić przynajmniej wolny wybór zamiast nakazu posłusznej akceptacji kuluarowych ustaleń podejmowanych z wdziękiem zaprezentowanym nam właśnie w działaniach wobec klubu Nowoczesnej. Próbujemy organizować nacisk opinii publicznej, by wymusić na partiach respekt dla naszego prawa do demokratycznego wyboru i wpływu na to, kto personalnie będzie nas reprezentował, jakie programy i postulaty będzie realizował. Chcemy wymusić odpowiedzialność polityków przed wyborcami, a nie przed liderami swoich partii. Domagamy się więc otwartych, międzypartyjnych prawyborów, by wspólna lista demokratów przeciw PiS powstała w wyniku programowej konkurencji między partiami, z których żadna nie musi rezygnować z własnej tożsamości i na które w prawyborach da się głosować swobodnie, bez ryzyka podziału głosów, na którym skorzysta PiS. Możliwych jest wiele innych rozwiązań, niekoniecznie tak radykalnych jak prawybory.

Żadne z nich nie będzie możliwe, jeśli pozwolimy partiom wybierać sobie spośród nas tych grzeczniejszych, którzy zaakceptują miejsca na listach. Od współobywateli głosujących na PiS i akceptujących wojnę przeciw demokracji oczekujemy świadomego sprzeciwu i niezgody na wodzenie siebie za nosy przez cynicznych polityków władzy. Co najmniej tego samego powinniśmy oczekiwać od siebie.

Realistyczny rzut oka w przyszłość

Zrobimy wszystko, by tu i teraz rozpocząć proces, w którym obywatele przejmą własność nad instytucjami demokracji, bo one tylko w ten sposób mogą odzyskać wiarygodność.

Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest jednak to, że nic takiego się nie wydarzy. KO, która okazała się – mówiąc słowami Kamili Gasiuk-Pihowicz i Grzegorza Schetyny – sprawdzonym szyldem w walce z PiS, pozostanie prawdopodobnie tym, co każdy demokrata będzie zmuszony popierać nadal, jak to trwa w Polsce nieprzerwanie od 2005 roku. Być może przyniesie to kolejną kadencję obecnej władzy, choć ona się prawdopodobnie jednak przewróci zaplątana we własne nogi, jak to zresztą w Polsce bywa z każdą władzą. KO – czy do niej dołączy PSL, SLD i KOD, czy nie dołączy – ma zatem wciąż szanse pokonać PiS w wyborach i przejąć władzę. W stosunku do poprzednich rządów PO, polityka KO zmienić się jednak może już tylko na gorsze. Obóz nowej władzy zamieni się w warowną twierdzę, wojna z populistami trwać będzie nadal, bo oni nie znikną, będą tylko groźniejsi, a sytuacja władzy – trudniejsza. Żadne reformy kraju nie nastąpią, nowa władza nie zdoła nawet cofnąć większości zniszczeń dokonanych przez PiS. Ci z nas, którzy wytrzymają na pozycji walczącego o demokrację watchdoga będą wówczas mieli szczególnie ciężkie życie, bo nasze społeczne poparcie zniknie, gdy demokraci będą celebrować zwycięstwo. Kolejny wybuch populizmu wyniesie więc do władzy ekipę jeszcze bardziej skrajną i jeszcze bardziej niszczycielską.

Nic nie jest za darmo i mało co idzie na darmo. W końcu jasne się stanie, że jedyną szansą dla wszystkich nas – po obu stronach dzisiejszego konfliktu – jest przestać ulegać interesownym wodzom, nie wierzyć zbawcom na białych koniach i nikczemnym ideologiom. Idealizm jest dziś wyborem realistów.

 
[sc name=”wesprzyj” naglowek=” Dorzuć swoją cegiełkę do walki o demokrację i państwo prawa!” tresc=” Twoja pomoc pozwoli nam dalej działać! „]
 

Paweł Kasprzak